VESAYET NEDİR ?
4721 sayılı TÜRK MEDENİ KANUNUNUN 396.-429. maddeleri arasında düzenlenen ;
kişilik haklarıyla, mal varlığını koruma amaçlı olarak düzenleyip öngördüğü hukuk kuramıdır.
KİŞİYİ KİM YASAL KORUMA ALTINA ALIR?
(YETKİLİ VE GÖREVLİ MAHKEME )
Vesayet altına alınacak kişinin yerleşim yeri (oturduğu yer) SULH HUKUK MAHKEMESİ kişiler hakkında yasal koruma /vesayet kararı verir.
YASAL KORUMA (VESAYET) ALTINA ALINAN KİŞİLERİ HAKİM DİNLER Mİ?
Savurganlık, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı kötü yaşama tarzı veya kötü yönetimi nedeniyle kısıtlanması istenilen kişiler mutlaka hakim tarafından dinlenir.
Akıl hastalığı (şizofren, psikoz, paranoid, afektif bozukluklar vs) veya akıl zayıflığı (zeka zayıflığı vs) sebebiyle kısıtlamaya ancak resmi sağlık kurulu raporu ile karar verilebilir. Hakim sağlık kuruluna vesayet gerektiren rahatsızlık mevcutsa kısıtlı adayını dinlemekte fayda olup olmadığını sorar , kurul dinlenebilir derse hakim akıl hastası ve akıl zayıflığı olan kişiyi dinleyebilir (hakimin takdirinde,isterse dinler) .
VASİ NEDİR ?
Mahkemece kısıtlama kararı verilecekse ;kısıtlanacak kişiyi temsil edecek kişiye VASİ denir.
KİMLER VASİ OLABİLİR ?
EŞ VE ÇOCUKLAR ÖNCELİKLİDİR ANCAK EŞ VE ÇOCUKLARIN VASİ OLAMAYACAĞININ ANLAŞILMASI HALİNDE YAKIN AKRABALAR YOKSA SOSYAL HİZMETLERDEN BİR GÖREVLİ VASİ TAYİN EDİLİR.
Haklı nedenler olmadıkça kendisine kimin vasi atanmasını istediği kısıtlı(koruma altına alınan) adayına ya da ana babasına sorulur.
VASİ OLMAK İSTEĞE BAĞLI MIDIR ?
MAHKEME UYGUN GÖRMÜŞSE vasilik görevini kabul etmekle yükümlüdürler. Ancak;
-60 yaşını dolduranlar ,
-bedensel özrü ya da sürekli hastalıkları nedeniyle bu görevi güçlükle yapabilecek olanlar ,
-dörtten çok çocuğun velisi olanlar,
-başka vasilik görevi olanlar,
-Cumhurbaşkanı TBMM ve Bakanlar Kurulu üyeliği ile hakim ve savcılar vasilik görevini kabul etmeyebilirler.
Bu kişiler vasi atandığını öğrendiği andan itibaren 10 gün içinde itiraz edebilirler. Mahkeme itirazı yerinde görürse vasiyi değiştirir ,yerinde görmezse görüşü ile birlikte denetim makamı olan mahkemeye (asliye hukuk mahkemesine) talebi incelemesi ve karar vermesi için gönderir.
KİMLER VASİ OLMAZ ?
Kısıtlılar ,kamu hizmetinden yasaklılar veya hayasız yaşam sürenler ile menfaati kendisinin vasi atanacağı kişiyle önemli ölçüde çatışanlar veya aralarında düşmanlık bulunanlar ve vesayet mahkemesi hakimi vasi olamaz.
ANNE BABASI SAĞ OLAN KİŞİ VESAYET ALTINA ALINIRSA ?
Kısıtlıya anne baba vasi tayin edilecekse , anne babanın ergin çocuğu yeniden anne babanın velayeti altına alınırlar. Bu durumda anne babanın yasal sorumluluğu o kişi 18 yaşından küçük olduğundaki gibi olur.
SULH HUKUK MAHKEMESİNDEKİ SÜREÇ NASIL İŞLER ?
Yasal koruma / vesayet altına alınacak kişinin anne -baba ,kardeş, diğer yakınları ya da herhangi birinin Sulh Hukuk Mahkemesine vereceği dilekçe ile başlar.
Dilekçe kendinse gelen mahkeme , kısıtlanma nedenine göre , akıl hastalığı iddiası ile kısıtlanma isteniyorsa devlet hastanesinden sağlık kurulu raporu ister. Devlet hastanelerinin sağlık kurullarının akıl hastalığına dair rapor vermesinde hastanın önceki tanı ve tedavi evrakları ,raporları etkili olur. Zira öncesinde bir tanı , rapor yoksa uzman hastaneden (Manisa ,Bakırköy Ruh Ve Sinir Hastalıkları Hastanesi gibi) rapor alınması gerektiğini söyleyebilirler. Mahkeme hastaneden sağlık kurulu raporu isterken karakollar aracılığı ile bu kişiye kimler vasi olabilir araştırması yaptırır, tapu trafik banka SGK vs kurumlara kişinin malvarlığı varsa bloke edilmesi için yazı yazar . Mahkeme ,hastaneden ‘vasi tayini gereklidir’ şeklinde rapor gelirse , kolluk kuvvetlerinden gelen ,kimin vasi olabileceğine dair araştırma sonucuna göre , vasi olabilecek kişileri çağırır, gerekli görürse tanık dinler , gerekli olursa kısıtlanmak istenen kişiyi dinler , sağlık kurulu raporuna itiraz olursa yeniden rapor düzenlenmesi için Adli Tıp Kurumuna yazı yazar . Kısıtlanması istenen kişi için Adli Tıp Kurumundan randevu alınır ve o gün mahkeme dosyası ile birlikte kişi muayeneye gider, Adli Tıp Kurumu muayene sonucunda kişiye gözlemlemek için yatırabilir . Adli Tıp Kurumu rapor verdikten sonra rapor sonucuna göre vasi tayini gerekir derse mahkeme kişinin menfaatlerini koruyacak ve onu temsil edecek ,onun adına işlem yapacak uygun kişiyi 2 yıllığına vasi tayin eder. Her iki yılda bir yeniden karar verilir.
MEHKEMENİN VESAYET KARARINA İTİRAZ MÜMKÜN MÜ?
Vesayet kararı kısıtlanan kişinin yerleşim yerinde ve nüfusa kayıtlı olduğu yerde ilan edilir. Tüm ilgililer 10 gün içinde kısıtlama kararına itiraz edebilirler. Kısıtlanan kişi ile mahkemeye dilekçe veren kişi de mahkeme kararını temyiz edip Yargıtayda yeniden incelenmesini talep edebilirler. İtiraz ya da varsa temyiz sonucu karar kesinleştikten sonra vasilik görevi başlar.
VASİ NELER YAPAR ?
Mahkeme ,kısıtlanan kişinin malvarlığı ve asgari ücretinin üzerinde bir geliri varsa vasiye defter tutma zorunluluğu getirir. Bu ne demektir ? Yasal Koruma altına alınan yani kısıtlanan kişi adına tüm malvarlığının idaresi vasiye geçeceğinden vasi , mahkemenin görevlendirdiği kişi olarak ,kısıtlının harcamalarını ödemelerini yapar ve bu gelir gidere dair defter tutar , giderleri/ harcamaları belgelendirir ve her yıl ocak ayında mahkemeye hesap verir. Vasinin hesabı tutmaz ya da hesap vermez ise hakkında dava açılır ve kısıtlının uğradığı zararları karşılar ayrıca yaptığı suç olduğundan ceza alır.
Kısıtlının malvarlığının kaydına (Tapu ,trafik gibi) “kısıtlanmıştır ,satılamaz” şerhi koyulur ve mahkemenin izni olmadan bu mallar üzerinde işlem yapılamaz. Kısıtlının banka mevduatı ve her türlü maaş, kira vs geliri , mahkemece açılacak VESAYET HESABINA (şu an Adalet Bakanlığı vesayet hesaplarını Vakıfbankta toplatıyor) alır ve kısıtlının ihtiyacı kadarını kısıtlının ihtiyacında kullanmak ve bunun hesabını vermek üzere vasiye verir . Vasi , kısıtlının ne parasını ne de malını mahkemenin izni olmadan kullanamaz.
VASİLİK KARARI KALKAR MI?
Kişinin kısıtlanma nedeninin ortadan kalktığı iddiası ile vesayet kararının kaldırılması mahkemeden istenebilir. Mahkeme yaptığı araştırma sonucunda mesela yeniden sağlık kurulu kararı almak , alkol kullanmadığına dair AMATEM gibi kuruluşlarda tedavi gördüğü ve iyileştiğine dair rapor alınarak ve sair şekilde vesayet sebebinin ortadan kalktığı ispat edilerek vesayet kararı yine vesayet kararı veren mahkemece kaldırılabilir .
VESAYET KARARI KİŞİYE NE YARAR SAĞLAR ?
Vesayette ; akıl hastalığı ,akıl zayıflığı olan kişilerle , reşit olup da kendi işini yapamayan, malvarlığını idare edemeyen veya 18 yaşından küçük olup anne babası olmayan yahut da bir nedenle velayeti anne babadan alınan kişileri , hem başkalarından gelebilecek zararlardan hem de kendi kendine verebileceği zararlardan korunmak esastır. Vesayet altındaki kişinin İMZASI GEÇERLİ DEĞİLDİR, KEFİLLİĞİ GEÇERLİ DEĞİLDİR, ALDIĞI BANKA KREDİSİ , KREDİ KARTI BORÇLANMASI, SENET YA DA ÇEK İMZALAMASI GEÇERSİZDİR. ASKERE ALINMAZLAR. DURUMA GÖRE ÇALIŞABİLİRLER , SİGORTALI OLABİLİRLER. AKIL HASTALIĞI DIŞINDAKİLER EVLENEBİLİRLER.
YASAL DANIŞMANLIK NEDİR?
Kısıtlanması yani vasi tayin edilmesi için yeterli sebep olmamakla birlikte korunması için fiil ehliyetinin kısıtlanması gerekenlere yasal danışman atanır. Bu durumda yasal danışman atanan kişi çek , senet düzenleme,kefil olma, bağış yapma, ana parayı çekme, ödünç verme ,taşınmaz alım satımı , dava açma sulh olma , bazı yapı işleri , kıymetli evrak alımı satımı rehnedilmesi yasal danışmanın iznine tabidir. Yasal danışmanın izni olmadan yapılan işlemler yasal olarak geçerli değildir.
KAYYIMLIK NEDİR ?
Kişi küçük ve vasisi veya velisi ile menfaat çatışması varsa veya velayet ya da vasilik görevi yapan kişinin bu görevi yapmasında önemli bir engeli olması yahut da kişinin işini yapması hastalığı başka yerde olması gibi nedenlerle kendisi görebilecek ya da temsilci atayabilecek durumda değilse sadece o işte o kişiyi temsil etmek için KAYYIM atanır. Örneğin babanın çocuğun kendisinden olmadığına dair açacağı davada çocuğu temsil etmek için temsil kayyımı atanır.
Bir kişinin uzun süredir nerede olduğu bilinmiyor ya da malvarlığını kendi başına yönetemiyorsa bu kişiye ait malların yönetimi için yönetim kayyımı atanır.
