Demanslı Kişiyi Anlamak ve Ona Saygı Göstermek

Eğer demanslı bir kişiye bakıyorsanız bunu ne kadar az anlıyor gibi görünseler de onlara her zaman saygın, itibarlı ve bağımsız bir kişi gibi davranıldığından emin olmalısınız.

Zihinsel yetenekleri azalmakta olan demanslı kişi kendisini korunmasız hissedecek, rahatlatılmaya ve destek görmeye ihtiyaç duyacaktır. Etrafındaki kişilerin onların kişiliklerini ve değerli oldukları duygusunu korumalarına yardımcı olmak için ellerinden gelen her şeyi yapmaları önemlidir. Şunları hatırlamaları gerekir:

• Demanslı her kişi kendi hayat deneyimleri, ihtiyaçları, duyguları, sevdikleri ve sevmedikleri ile farklı birer bireydir.
• Her birey demanstan farklı şekilde etkilenir.

Demanslı kişilerin bakımını üstlenmiş kişilerin onların yeteneklerini, ilgilerini ve tercihlerini oldukları gibi göz önünde bulundurması gerekir ve bunların demans ilerledikçe değişebileceğini düşünmelidir. Bunları esnek ve duyarlı bir şekilde karşılamalıdırlar.

Geçmiş hakkında bilgi

Kişinin bugünü hakkında olduğu kadar geçmişi hakkında da ne kadar bilgi verebilirseniz diğerlerinin onu sadece demanslı bir kişiden ziyade kendi başına bir birey olarak görmeleri daha kolay olacaktır. O zaman sohbet konusu yaratma veya kişinin hoşlanabileceği etkinlikler önerme konusunda kendilerini daha güvenli hissedebilirler. Başkalarına şunları hatırlatmalısınız:

• Demans utanılacak bir şey değildir ve kimsenin hatası değildir.
• Demans, kişinin diğerlerine rahatsız edici ve üzücü gelebilecek şekilde davranmasına neden olabilir ama bu kasıtlı yapılmış bir şey değildir.
• Demanslı kişiler genellikle geçmişi yakın tarihten daha net hatırlarlar ve çoğunlukla acı verici olmayan hatıraları hakkında konuşmaktan mutlu olurlar.

Doğru isim

Kimlik duygumuz, bilinen ismimiz veya isimlerimizle yakından ilgilidir. Başkalarının demanslı kişiye algılayabileceği ve tercih ettiği isimlerle hitap ettiklerinden emin olmak önemlidir.

• Bazı insanlar herkesin kendilerine ilk isimleriyle veya arkadaşların ve ailenin kullandığı isimlerle hitap etmelerinden mutlu olurlar.
• Diğerleri gençlerin veya onları iyi tanımayan kimselerin kendilerine hitap ederken “Bay” ve “Bayan” gibi nezaket sıfatları kullanmalarını tercih edebilirler.

Hitaplarda kendine özgü saygı gösterme kelimelerine sahip bir kültürel altyapıya sahip olabilirsiniz. Eğer öyleyse bunu, farklı bir kültürden gelen ve demanslı kişiyle iletişim kuran insanlara doğru ismi ve nezaket sıfatını kullanmaları için açıkça anlattığınızdan emin olun.

Kültür ve din

Hastaya bakan kişinin saygılı davranması için, az da olsa ilgili kültürel veya dini gelenekler veya inançlar konusundaki detayları bildiğinden emin olun. Bunlar örneğin yemek, giyim alışkanlıkları ve mücevher kullanımından soyunma, saç tarama, yıkanma veya tuvalete çıkma alışkanlıklarına kadar uzanabilir. Bazı kültürler için doğal kabul edilen dokunma biçimleri diğerleri için saygısızlık kabul edilebilir. Dua ve bayram gibi dini gelenekler kadar diğer gelenekleri de açıklamanız gerekebilir.

Yetişkin gibi davranmak

Kişinin demansı ne kadar ilerlemiş olursa olsun herkesin ona bir yetişkin gibi ve nazik davranmaya devam etmesi önemlidir.

• Onlarla küçük bir çocukmuş gibi konuşmadan nazik ve rahatlatıcı olun.
• Orada yoklarmış gibi görmezden gelerek konuşmayın.
• Sohbete katılmadıkları sürece onların yanında başkalarıyla kendileri hakkında konuşmayın.
• Kendilerini önemsiz hissetmemeleri için kişiyi azarlamaktan veya eleştirmekten kaçının.
• Görünüşte anlamsız geliyor olsa da söylemeye çalıştıkları şeyin ardındaki anlamı bulmaya çalışın.

Yeteneklere odaklanmak

Küçük düşürücü olabileceği için kişinin başarısız olacağı durumlardan kaçınmasına yardım edin. Hala yapabildikleri işler ve hoşlandıkları etkinlikler arayın.

• Mümkün olduğu kadar övgü ve cesaret verin ve işleri kendi yöntemleriyle kendi süratleriyle yapmalarına izin verin.
• Bağımsızlıklarını koruyabilmeleri için işleri onun yerine değil onunla birlikte yapın.
• Bir parçasını yapabiliyor olsalar da kişinin kendini başarmış hissedebilmesi için işleri küçük parçalara bölün.
• Kendimize saygımızın büyük bölümü nasıl göründüğümüze bağlıdır. Kişinin görünümünden gurur duyması için onu cesaretlendirin ve bolca övün.

Mahremiyetine saygı göstermek

Kişinin mahremiyet hakkına saygı gösterildiğinden emin olmaya çalışın.

• Örneğin ziyaretçilerdenyatak odasına girmeden önce kapıyı çalmalarını isteyebilirsiniz.
• Eğer kişinin yıkanmak, tuvalete götürülmek gibi kişisel aktivitelerde yardıma ihtiyacı varsa bunun duyarlı bir şekilde yapılması gerekir. Eğer etrafta başkaları varsa tuvalet kapısının kapalı tutulduğundan emin olun.

Seçenek sunmak

Demanslı kişinin kendisini ilgilendiren konularda bilgilendirilmesi ve fikrinin alınması önemlidir. Aynı zamanda onlara, uygun seçimleri yapmaları için her fırsat sunulmalıdır.

• Ne kadar anlayabildiklerinden emin olmasanız bile her zaman ne yaptığınızı ve neden yaptığınızı açıklayın. Bu sayede onların tepkilerini ifadelerinden ve beden dilinden ölçebilirsiniz.
• Çok fazla seçenek kafa karıştırıcı olsa da sorularınızı “Bugün mavi kazağını giymek ister misin?” gibi evet/hayır soruları şeklinde kurarak onlara seçenek sunmaya devam edebilirsiniz.

Duyguları ifade etmek

Demanslı kişiler zaman zaman üzgün veya tedirgin olurlar. Kendilerinin bakımını üstlenen kişilerden görmezden gelme veya neşelendirmeye çalışmadan ziyade hissettiklerini anlamalarını ve destek vermek için zaman yaratmalarını isteme hakları vardır.

Erken dönemlerde kişiler kaygıları ve yaşadıkları problemler hakkında konuşmak isteyebilirler. Diğerlerinin ne kadar acı verici de olsalar bu endişeleri bir kenara atmak yerine dinlemeleri ve onların yanlarında olduklarını göstermeleri önemlidir.

Kendini değerli hissetmek

Demanslı kişi saygı gösterildiğini ve geçmişte oldukları insana olduğu kadar bugün oldukları insana da değer verildiğini hissetmek ister. Bakımı üstlenen kişinin şunları yapması yardımcı olur:

• esnek ve toleranslı olmak
• dinlemek, sohbet etmek ve kişiyle birlikte olmak için zaman ayırmak
• uygun olduğu kadar şefkat göstermek

Alzheimer derneğinin içeriklerinden derlenmiştir. Sayfa içeriği bilgilendirme amaçlıdır. İlk adım olarak aile hekiminize danışabilirsiniz. 

Yazar:

Psikiyatri Uzmanı Dr. Sedat İrgil

Güncellenme Tarihi: 26.02.20024